İş hayatında pek çok kavramla karşılaşmak mümkün. Çünkü sektöre, çalışma düzenine ve çalışılan yere göre ortaya çıkan farklı kavramlar sayesinde işin niteliği ve çalışanın görevleri gibi konular belirlenebiliyor. Bu kavramlar arasında hemen herkesin aşina olduğu bir seçenek ise iş hayatında yaka kavramı. Peki, iş hayatında yaka kavramı neyi temsil ediyor?
Aslında bu, çalışanların statülerini ve yaptıkları işleri anlamak amacıyla geliştirilmiş bir terimler bütünü. Bu bütün içerisinde en çok karşımıza çıkan iki seçeneğe ise beyaz yaka ve mavi yaka demek mümkün.
O halde gelin, “Beyaz yaka ve mavi yaka ne demek?” ve “Bu terimler hangi meslek gruplarını temsil ediyor?” sorularını cevaplayarak iş hayatında yaka kavramının detaylarını incelemeye başlayalım.
Beyaz Yakalı Ne Demek?
Bir şirkette masa başı olarak çalışıyor ve fiziksel güçten ziyade zihinsel gücünüzle işleri yürütüyorsanız sizi iş hayatında beyaz yakalı olarak tanımlayabiliriz. Çünkü beyaz yaka, genel olarak fiziksel emek yerine zihinsel emeğini ortaya koyan meslek gruplarını kapsayan bir terimdir. Buna göre ofisin idari işlerini yürüten bir personel, bir avukat ya da şirketin pazarlama çalışmalarını yapan pazarlama uzmanı, beyaz yaka sınıfında yer alır.
Tabii ki beyaz yaka, genelde ofis çalışanı olarak tanımlansa da iş gereği üretim merkezinde veya sahada da beyaz yakalı personel yer alabilir. Bu açıdan asıl dikkat edilmesi gereken nokta; personelin fiziksel emek değil, zihinsel emeğe sahip bir görev tanımı olup olmadığı. Örneğin bir inşaat mühendisi şantiyede çalışsa bile inşaatı ve inşaatta çalışan işçileri koordine etmekle sorumlu olduğu için beyaz yaka sınıfında yer alır.
Beyaz yakayı tanımladığımıza göre şimdi, iş hayatında sıklıkla karşımıza çıkan ve bir diğer yaka olan mavi yakayı inceleyelim.
Mavi Yakalı Ne Demek?
Mavi yakada ise zihinsel emek değil, fiziksel emek ön plandadır. Şantiyede, üretim merkezinde, atölyede ya da ofiste fiziksel emeği ile görevini icra eden çalışanlara mavi yakalı denir. Örneğin bir ofiste temizlik görevine bakan bir çalışan ya da şantiyede inşaatın yapımında aktif olarak rol alan bir usta, mavi yaka sınıfına girer. Kısacası bir işçinin mavi yakalı olarak tanımlanması için el emeğine dayalı işlerde görev alması gerekir.
Beyaz Yaka ve Mavi Yaka Arasındaki Temel Farklar
Beyaz yaka ve mavi yaka, tanımlarından da anlaşıldığı gibi iş hayatında birbirinden oldukça farklı meslek gruplarını temsil eder. Bu iki temsilin temel farklarını ise şu şekilde sıralayabiliriz:
- Beyaz yakada zihinsel emek ön plandayken mavi yakada fiziksel emeğin ön planda olması gerekir.
- Beyaz yakalı personelden daha çok koordinasyon, yönetim gibi beklentiler olduğu için işveren tarafından beyaz yakalı personel seçiminde fiziksel becerilerinden öte bilgisayar programlarını bilmesi, yabancı dil yetkinliği, eğitim hayatı gibi unsurlara dikkat edilir. Ancak mavi yakalı çalışanlarda fiziksel beceriler ön planda olduğu için önemli olan eğitim veya farklı yetkinlikler değil, fiziksel kabiliyettir.
- Mavi yakalı çalışanlar aydan aya maaş alabildikleri gibi haftalık veya saatlik yevmiye şeklinde de ödeme alabilirler. Ancak beyaz yakalı çalışanlar, genellikle aylık maaş olarak ödeme alacakları şekilde iş sözleşmesi yaparlar.
Unutmayın ki çalışma şartları açısından mavi yaka ve beyaz yakanın farkları bulunsa da İş Kanunu kapsamında yaka fark etmeksizin her işçi eşit haklara sahiptir. Bu nedenle iş hayatında yaka kavramı hukuki boyutta bir ayrım değil, sadece meslek gruplarını sınıflandırmak için ortaya çıkan bir tanımlama biçimidir.
İş Hayatında Diğer Yaka Kavramları Neler?
Beyaz yaka ve mavi yaka, iş hayatında yaka ayrımları arasında en sık karşılaştığımız iki terim olsa da farklı yaka tanımlarıyla da karşılaşmak mümkün. İş hayatında karşılaşabileceğiniz diğer yakalardan bazıları ise şunlardır:
- Sarı yaka: Diğer bir adıyla altın yaka, beyaz yakalılara kıyasla daha yüksek eğitim ve deneyim seviyesine sahip çalışanları kapsar. Örneğin bir sosyal medya uzmanı, beyaz yaka olarak tanımlanırken bu çalışanın bağlı olduğu pazarlama yöneticisi sarı yaka olarak tanımlanabilir. Ayrıca sarı yakalıların problem çözme ve yaratıcı düşünme gibi alanlarda yetkin kişiler olması gerekir.
- Gri yaka: Mavi yaka ve beyaz yaka arasında kalan çalışanlara gri yaka denir. Teknisyen, şef, amir gibi çalışanlar, gri yaka olarak tanımlanabilir.
- Kırmızı yaka: Devlet memuru olarak çalışanlar kırmızı yakalı sınıfına girer.
- Yeşil yaka: Yenilenebilir enerji kullanımını artırmak, çevreye zararı önlemek gibi çevre odaklı çalışma ve projeler hayata geçiren çalışanlar, yeşil yakalı olarak tanımlanır.
Tüm bu yaka tanımlarında da görüldüğü üzere işin veya çalışanın niteliğine göre farklı yaka renkleri mevcut. Tabii ki teknolojinin gelişmesi ve iş hayatında farklı meslek gruplarına ihtiyaç duyulması halinde bu yaka renkleri dışında daha farklı seçenekler de ortaya çıkabilir.
Ancak yukarıda da belirttiğimiz gibi bu yakalar sadece iş hayatında bulunan meslek gruplarındaki ayrımı temsil eder. Örneğin bir çalışanın çalışma alanına göre hangi sigorta kapsamına dahil olacağını belirlemek için yaka renginden ziyade sigorta türlerine bakmak gerekir. “Peki, sigorta türleri nelerdir?” diye merak ediyorsanız “4A, 4B, 4C Sigortalı Nedir? Farkları Nelerdir?” yazımızı okuyabilirsiniz.
MAPFRE Sigorta