Toplumumuzda birçok insan otizm spektrum bozukluğu (OSB) hakkında oldukça yanlış ya da eksik bilgilere sahip. Ancak otizmli bireyler hakkında doğru bilgilere sahip olmak, böylece onların neler hissettiğini tahmin etmek ve onlara destek olabilmek gerekir.
Biz de bu nedenle otizm spektrum bozukluğunu açıklamak, onlar hakkında bilmeniz gerekenleri anlatmak ve sonrasında otizm farkındalığını artırmak için neler yapabileceğinizden bahsetmek istedik.
Otizm Tam Olarak Ne Demek?
Otizmin öncelikle bir hastalık olmadığını bilmek ve onu bir kişilik özelliği gibi düşünmek gerekir. Otizm spektrum bozukluğu, bebeklerin doğduklarında var olan ya da doğum sonrası ilk 3 yıl içinde ortaya çıkan, ömür boyu devam eden bir gelişimsel bozukluktur. Bu gelişimsel bozukluk, otizmli bireylerin iletişim kurmada zorluk ve toplum içinde uyum problemleri yaşamasına, birbirini tekrar eden davranışlara veya daha farklı davranış farklılıklarına sebep olur.
Otizmli Bireyler Hakkında Bilinmesi Gerekenler Nelerdir?
Otizmi olan kişiler sizinle iletişim kurarken farklı davranışlar sergileyebilir. Bu davranışları şu şekilde sıralayabiliriz:
- Otizmli bireyler empati kurmakta, duygu ve hislerini ifade etme konusunda zorluk yaşarlar.
- Pek fazla göz teması kurmazlar.
- Cümlelerindeki vurgular ve tonlamalar robotik olabilir veya yanlış yerlerde ifade ediliyor olabilir.
- Diğer insanların jest ve mimiklerinin iletişimde ne anlama geldiğini anlamakta güçlük çekerler. Bu nedenle sohbet ederken onlara imada bulunmak sağlıksız bir iletişim olur.
- Duygular ve hisleri anlama, karşılarındaki kişiye bunları hissettirme konusunda iyi değillerdir.
- Onlarla sohbet ederken cümlelerinizin bir bütünlük ve bağlam içinde olması, onların konuyu kavramasına yardımcı olur. Mesela “Ayakkabının bağcığı çözülmüş.” demek yerine “Ayakkabının bağcığı çözülmüş. Bu şekilde onlara takılıp düşebilirsin.” demek daha işlevseldir.
- Otizmli bireyler sohbet esnasında karşılarındaki kişilerin söylediklerine odaklanma konusunda zorluk yaşarlar, çünkü arka plandaki sesleri filtrelemek onlar için kolay değildir.
Ayrıca otizmli kişilerin hoşlandıkları ve hoşlanmadıkları konular farklılık gösterebilir. Bunlardan bahsetmekte de fayda var.
Otizmli Bireyler Nelerden Hoşlanır?
- Yalnız vakit geçirmeyi, kendileriyle kalmayı severler.
- Nesneleri tutup onları döndürmekten ve onlarla oynamaktan hoşlanırlar.
- Soluk renkleri severler.
Otizmli Bireyler Nelerden Hoşlanmaz?
- Otizmli kişiler düzenlerinin bozulmasından ve rutinlerinin değişmesinden hoşlanmazlar.
- Sesli ortamlar onları rahatsız eder. Çünkü sese genellikle çok duyarlıdırlar.
- Temastan, sarılmaktan pek hoşlanmazlar.
Otizme dikkat çekmek ve bu konuda farkındalığı artırmak hedefi ile tüm dünyada 2 Nisan, Otizm Farkındalık Günü olarak kutlanıyor. Ayrıca halk arasında sadece 2 Nisan günü değil, o günün bulunduğu tüm hafta Otizm Haftası ve hatta nisan ayının tamamı Otizm Ayı olarak biliniyor.
Özellikle 2 Nisan gününde birçok ülkede olduğu gibi ülkemizde de “Otizme Mavi Işık Yak” kampanyası düzenleniyor. Bu kampanya ile birçok bina mavi ışık ile aydınlatılıyor ve insanlar mavi renkli giysiler tercih etmeye özen gösteriyor. Bu noktada Otizm Farkındalık Günü’nün renginin neden mavi olduğunu açıklamak gerekiyor.
Otizmin Rengi Neden Mavi?
Otizmi olan kişiler, renkleri olduğundan daha canlı görür. Bu nedenle parlaklığı az olan renkler otizmli bireyleri sakinleştirir. Soğuk renklerden olan mavi ise onları rahatlatacak renklerin başında gelir. Bundan dolayı otizmin rengi de Otizm Farkındalık Günü’nün rengi de mavidir.
Ancak 2022 yılı özelinde “Otizme Mavi Işık Yak” kampanyasında bir değişikliğe gidildi ve kabullenmenin dikkat çekici rengi olan kırmızı bu sene kampanyaya dahil edildi. Herkesi otizmlileri hayatın her aşamasında kabul etmeye ve “Otizme Kırmızı Işık Yak” kampanyasına davet ediyorlar.
Otizm farkındadalığı için sadece nisan ayından kampanyalar düzenlemek yeterli değil. Hayatımızın her alanında onlar için farkındalık çalışmaları yapabiliriz. Toplumda daha rahat olmaları ve insanlar tarafından anlaşılmaları için otizm farkındalığını artırabiliriz. O halde “Otizm farkındalığı için neler yapılabilir?” sorusunu sizin için cevaplayalım.
- Önce Kendiniz Farkında Olun
Farkındalık, en başta kişinin kendisinin sorumluluk almasıyla başlar. Bu noktada otizm farkındalığını artırmak için önce otizmin ne olduğunu ve otizmli bireylerle nasıl daha iyi iletişim kurulacağını öğrenerek kendinizi eğitmeye başlayabilirsiniz. Bunun sonucunda otizm hakkında daha iyi bir anlayışa sahip olursunuz. Ardından başkalarının da bu farkındalığa varmasını sağlayabilirsiniz. Öğrenmeye nasıl başlayacağınız konusundaki önerilerimizi şöyle sıralayalım:
- Otizmli bireylerle zaman geçirin: Otizmli bireyleri anlamanın en etkili yolu, onlarla zaman geçirmektir. Birlikte zaman geçirerek onları neyin rahatsız edeceğini veya etmeyeceğini, onların nelerden hoşlanacağını ayrıntılı olarak öğrenebilirsiniz. Otizmli çocuklarla ne tür aktiviteler yapacağınız konusunda fikir sahibi olmak için de ilgili yazımızı okuyabilirsiniz.
- Otizmli kişilerle yaşayanlarla tanışın: Otizmli kişilerle birlikte yaşayanlar onları yakından tanır. Uzun gözlemlere ihtiyacınız olmadan yapacağınız bazı sohbetlerle otizm ve otizmli bireyler konusunda doğru bilgilere sahip olabilirsiniz.
- OSB hakkında araştırmalar yapın: Otizm spektrum bozukluğu (OSB) hakkında güvenilir kaynaklardan doğru bilgiler edinmeniz oldukça önemli. O nedenle doğru bilgiyi öğrenip başkalarıyla da paylaşabilirsiniz.
- Gönüllülük projeleri yürüten kişilerle görüşün: Otizm spektrum bozukluğu farkındalığı için çalışmalar yürüten kişiler, bu konuda derin bilgiye sahip kişilerdir. Onlarla görüşün ve bilgi alın.
- Otizm Farkındalığı Etkinliklerine Katılın
Farkındalığın artması, toplumun bilinçlenmesi ile olur. Bilgilerinizi toplumla paylaşmaktan çekinmeyin. Mesela otizm farkındalığı için yaşadığınız bölgede düzenlenecek etkinliklere katılabilirsiniz. Hatta düzenli katıldığınız bu etkinliklerden sonra bu kurum veya kuruluşlarla birlikte kendiniz etkinlik düzenleyebilir, otizm farkındalığı için gönüllü olarak projeler yürütebilirsiniz.
- Sosyal Medyada Paylaşımlar Yapın
Toplumumuzda sosyal medyayı kullanmayan insan sayısı yok denecek kadar az. Otizm farkındalığını artırmak için sadece yakın çevrenize ulaşmanız bir yerden sonra yeterli olmayabilir. Bu nedenle Facebook, Instagram, Twitter, YouTube gibi sıklıkla kullanılan sosyal medya platformlarından paylaşım yaparak takipçilerinizi otizmli bireyler hakkında bilgilendirebilirsiniz.
Tabii bunu kişisel sosyal medya hesaplarınızla yapabileceğiniz gibi otizm farkındalığı ile ilgili hesaplar açarak da yapabilirsiniz. Ayrıca özellikle nisan ayı boyunca paylaşımlarınızı yoğun olarak yapmanız dikkat çekmek için önemli.
- Arkadaşlarınızı, Komşularınızı Bilgilendirin
OSB farkındalığını artırmak için kullanacağınız tek yer tabii ki sosyal medya değil. Yakın çevrenizi OSB hakkında bilgilendirerek onların da tanıdıklarını otizm konusunda aydınlatmasını rica edebilirsiniz.
- Bağışta Bulunun
OSB için farkındalık çalışmaları yürüten ve kâr amacı gütmeyen kurum ve kuruluşlara bağışta bulunabilirsiniz veya çalışmalara kendiniz dahil olarak çeşitli bağış kampanyaları başlatabilirsiniz. Böylece otizmli bireylerin hayatlarını değiştirmelerine yardımcı olabilirsiniz.
- Otizm Dünya Farkındalık Ayında Faaliyetlerinizi Artırın
Dünya Otizm Farkındalık Günü 2 Nisan’da olsa da genel olarak nisan ayı bu anlamda otizm farkındalık ayı olarak anılır. OSB konusunda farkındalığı artırmak için katılacağınız faaliyetlerin, yapacağınız sosyal medya paylaşımlarının yoğunluğunu nisan ayı süresince artırmaya özen gösterebilirsiniz.
Otizmli bireylere daha iyi bir dünya sunmak hayal değil. Onlara vereceğiniz sevgi ve göstereceğiniz anlayış, hayatlarını mükemmel kılabilir. Planlı bir eğitimin ise onların iyi bir gelecek kurmaları için yeterli olduğunu unutmayalım. Otizm farkındalığı için tüm bunları en başta kendimize, sonrasında çevremize fark ettirmemiz önemli.