Son yıllarda dünyada plastik kullanımı o kadar arttı ki okyanuslara her dakika bir kamyon dolusu plastik dökülüyor. Bu şekilde devam ederse, hazırlanan raporlara göre, 2050 yılında okyanuslarda bulunacak plastiklerin toplam ağırlığı, denizdeki canlıların toplam ağırlığından fazla olacak.
Bu nasıl mı oluyor? Tek ve kısacık kullanımlarından sonra hayatlarına çöp olarak devam eden plastikler; zamanla nehirlere, nehirlerden deniz ve okyanuslara ulaşıyor. Buralarda minik parçacıklara ayrılıyorlar ve her türlü deniz canlısı bu mikroplastikleri tüketiyor. Biz de onlar aracılığıyla bu zararlı parçacıklara maruz kalmış oluyoruz. Bunun sonucunda ise dünyamız ve biz dâhil tüm canlılar ciddi derecede olumsuz etkileniyor. Yani kendi eylemlerimizle plastik kullanımının zararlarına kendimizi maruz bırakıyoruz.
1862 yılında icat edilmiş ve bugünkü kullanımına 1907 yılında Leo Baekeland tarafından getirilmiş olan plastik, bugün elinizi attığınız her yerde. Diş fırçamızdan taktığımız gözlüğe, her gün satın aldığımız pet şişeden kullandığımız teknolojik aletlere kadar her birimiz tüketip attığımız plastikler ile “plastik ayak izi”ne yol açıyoruz. Peki, daha yaşanılabilir bir dünya için plastik kullanımı nasıl azaltılır?
1. Naylon Poşet Yerine Organik Bez Çanta
Naylon poşetler bir petrol çeşidi olan polietilenden üretiliyor ve kullanışlı oldukları için sıklıkla tercih ediliyor. Ama bu pratikliğe nazaran olumsuz özellik ve sonuçları yüzünden canlı yaşamını tehdit ediyor. Peki, naylon poşet kullandığımızda doğaya ve canlılara nasıl zarar veriyoruz?
- Naylon poşetler petrol kaynaklı olduğu için karbondioksit gazının salınımını etkileyerek küresel ısınmayı hızlandırıyor.
- Naylon poşet atıklarının oluşturduğu çevre kirliliği, aynı zamanda yaşam kaynağı olan suların ve besin zincirimizin kirlenmesine sebep oluyor. Bu da canlı sağlığını tehlikeye sokuyor.
- Çok daha basit düşünürsek satın alıp plastik torbayla taşıdığımız meyve ve sebzenin besin değeri düşüyor.
- Tek seferlik kullandığımız bir naylon poşet doğada 10 asırdan uzun sürede ancak çözünüyor.
- Yapılan araştırmalara göre dünyada her yıl kullanılan 5 trilyon poşetin sadece %1’i geri dönüşüme gönderiliyor.
Çevre ve insan sağlığını tehdit eden plastik poşet kullanmayı engellemek aslında hiç de zor değil. Yapmanız gereken tek şey, market alışverişlerinizde naylon poşet yerine tekrar kullanılabilir bir ürün olan bez çantaları veya meyve/sebze taşımak için file çantaları tercih etmek.
2. Pet Şişe Yerine Su Matarası
Günlük hayatta su tüketimimizi yaygın olarak pet şişeler ve plastik damacanalardan yapıyoruz. Üretimi ucuz ve kolay olan bu kaplar, sadece Türkiye’de değil, dünyanın birçok yerinde oldukça fazla tercih ediliyor.
Aslında fark etmesek de tükettiğimiz plastik şişe sayısı hiç de az değil. Örneğin pet şişeler için küçük bir hesap yapalım: Özellikle sıcak yaz günlerinde haftanın 5 günü, günde 1 adet satın alırsak ortalama bir ailede ayda tüketilen pet şişe sayısı yaklaşık 80 oluyor.
Peki, biz su ihtiyacımızı tek kullanımlık pet şişelerle değil de çevre dostu su mataraları veya termosla karşılarsak neler değişir? Plastik damacana yerine cam şişe damacana veya su arıtma cihazları kullanırsak neler başarırız?
- Bir kere kullanıp attığınız pet şişeler, karada ve denizlerde yığınlar halinde birikmez.
- Plastikten üretilen pet şişelerden zararlı kimyasallar alarak içtiğiniz içeceğin kalitesi düşmez.
- Ayrıca her seferinde suyunuzu evde/iş yerinde doldurduğunuz için, dışarıdan su satın almayarak bütçenize katkıda bulunmuş olursunuz.
3. Plastik Pipet Yerine Çevre Dostu Pipet
Pipet deyip geçmemek lazım. Kahve kültürünün dünyada neredeyse her ülkede yoğun bir şekilde olduğu ve kahve tüketiminin bu denli arttığı günümüzde tek kullanımlık pipetler, plastik ayak izimizi azaltabilmek için önemli bir yere sahip.
Bu konuda birçok kahve zinciri gerekli adımı atarak pipetleri, daha fazla geri dönüştürülebilir bir malzeme olan kartondan üretmeye başladı. Yine bu süreçte Ruanda’dan Avrupa Birliği ülkelerine kadar birçok ülke; plastik pipet, çatal, bıçak, tabak kullanımını yasaklamayı öngören düzenlemeyi kabul etti.
Sadece tek kullanımlık plastik pipet değil, aynı zamanda pikniklerde kullanılan çatal, bıçak, tabak gibi plastik mutfak malzemeleri de aslında bu başlık altında ele alınabilir. Peki, bu noktada yapılması gereken nedir?
Yenilebilir malzemeden tutun da bambuya ve çeliğe, hatta cama kadar birçok malzemeden yapılmış pipet veya mutfak araç gereçleri mevcut. Bunları sadece bir kereye mahsus satın almanız ve yanınızda taşımanız yeterli. Taşımak sorun olur diye düşünürseniz bunun da çözümü çevre dostu katlanır pipetlerde!
4. Plastik Ambalajlı Ürünlere Veda
Evde kullandığınız temizlik malzemelerinden satın aldığınız atıştırmalıklara kadar birçok alanda plastik tüketiminden kaçınmak mümkün. Mesela fıstık ezmesi tüketen biriyseniz bu yiyeceği plastik kutular yerine cam kavanozlarda satın alabilirsiniz. Böyle basit bir tercihle bile doğaya ve kendinize büyük bir iyilik yapmış olursunuz. Ayrıca kullan-at yapıda olmayan bir cam kavanoz, kullanım sonrası çöp olmaktansa sizin baklagil kabınız ya da baharatlığınız bile olabilir.
Bunlar dışında daha iyi bir dünya için birçok öneriden bahsetmek mümkün. Örneğin sıradan diş fırçalarının ve kulak çubuklarının aksine bambu diş fırçaları ve bambu kulak çubukları kullanabilirsiniz. Bu ürünler doğada tam anlamıyla çözünebilir ve sürdürülebilir şekilde yetiştirilmiş bambu yapıya sahiptir.
Streç film ve buzdolabı poşeti yerine evinizde bulunan organik bezleri balmumu ile kaplayarak kolay şekil alır, yıkanabilir, tekrar kullanılabilir bir alternatif yaratmak hiç de zor değil.
Bu yazımızı okuduktan sonra “Benim kullandığım bir bez çanta mı dünyayı kurtaracak?” diye düşünmekten sıyrılmanız bile belki de dünyamız için olumlu bir değişimin başlangıcı olabilir.