Çalışma hayatında fırsatlar olduğu gibi zorluklar da mevcut. Ancak bazı zorluklar hem kişilerin hem de iş ortamının huzurunu ve verimliliğini etkileyen yıpratıcı bir deneyime dönüşebilir. Bunun temel nedeni ise çalışma hayatının en büyük problemlerinden biri olan mobbing.
Mobbing, iş hayatında adını sıklıkla duyduğumuz bir kavram. Peki, mobbing olarak ifade edilen davranışlar neler? Bu sorunun cevabını verebilmek için tüm detayları ile mobbing kavramını incelemekte fayda var. O halde gelin, mobbing nedir ve mobbinge maruz kaldığımızı nasıl anlarız, birlikte inceleyelim.
Mobbing Nedir?
İngilizce çete anlamına gelen mob sözcüğünden türetilen mobbing, iş hayatında güvenlik ve sağlık konusunu ele alan Heinz Leymann tarafından ilk kez 1984 yılında ortaya çıkarılan bir kavram. Ortaya çıkışından da anlaşıldığı üzere iş hayatı ile yakından ilgili olan bu kavramı genel olarak iş yerinde uygulanan zorbalık, duygusal taciz ve yıldırma politikaları olarak tanımlamak mümkün.
Örneğin bir yöneticinin çalışanlar arasında ayrımcılık yaparak özellikle bir çalışana yönelik işini küçümseme veya terfi olmasına engel olma gibi olumsuz davranışlar sergilemesi mobbing olarak değerlendirilebilir. Tabii ki örnekler değişse de mobbing uygulamanın temel amacı, mobbing yöneltilen kişiyi yıpratmaktır. Bu yıpranma ise kişinin iş kaybına, ama daha da önemlisi duygusal açıdan derin etkilerin oluşmasına sebep olabilir.
İş Yerinde Mobbing Nasıl Anlaşılır?
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından oluşturulan İş Yerlerinde Psikolojik Taciz Bilgilendirme Rehberi’nde mobbing, iş yerlerinde bir veya birden fazla kişi tarafından diğer kişi ya da kişilere yönelik gerçekleştirilen, belirli bir süre sistematik biçimde devam eden; yıldırma, pasifize etme veya işten uzaklaştırmayı amaçlayan; mağdur ya da mağdurların kişilik değerlerine, mesleki durumlarına, sosyal ilişkilerine veya sağlıklarına zarar veren; kötü niyetli, kasıtlı, olumsuz tutum ve davranışlar bütünü olarak tanımlanır. Aslında bu tanım sayesinde de mobbing olarak değerlendirilen davranışların bir sınırı çizilir. İş yerinde maruz kalınan bir davranışın mobbing olarak değerlendirilmesi için şu unsurları içermesi gerekir:
- Davranış ve tutumlar iş yeri sınırları içerisinde veya iş sürecinde gerçekleşmelidir.
- Mobbing, tek seferlik bir davranış değişikliğinden öte sistemli ve süreklilik kazanmış bir şekilde uygulanır.
- Maruz kalan kişiyi yıldırma, pasifize etme ve işten uzaklaştırma amacıyla olumsuz davranışlar kasıtlı olarak yapılır.
- Yapılan psikolojik şiddet sonucunda mobbing mağdurunun kişiliğinde, mesleki durumunda veya sağlığında olumsuz durumlar meydana gelebilir.
- Kişiye yönelik olumsuz tutum ve davranışlar gizli veya açık bir şekilde gösterilebilir.
Bu unsurlara bakıldığında iş yerinde mobbingin varlığı için temel olarak sistemli ve süreklilik kazanmış bir yıldırma durumunun olması gerektiğini söylemek mümkün. Bu yıldırmaya yönelik ortaya çıkan olumsuz davranışları ise sadece yöneticiler değil, çalışanlar da birbirine veya yöneticilerine uygulayabilir.
Mobbingin Nedenleri Nelerdir?
Mobbing olarak değerlendirilen bir kişiye veya gruba yönelik olumsuz davranışların ortaya çıkmasının altında aslında pek çok neden olabilir. Belli başlı bazı nedenleri ise şu şekilde sıralayabiliriz:
- Güç mücadeleleri: Çalışma ortamında bazı kişilerin veya grupların başkaları üzerinde kontrol ve hakimiyet kurma çabaları, yıldırma davranışlarına dönüşebilir.
- Kıskançlık ve rekabet: Çalışma hayatı, başlı başına rekabeti içerisinde barındırır. Ancak bu rekabet, bazen kıskançlık seviyesine ulaşarak çalışanların iş yerlerinde mobbing davranışları sergilemesine sebep olabilir.
- Değişim korkusu: İş hayatında mobbing nedenlerinden bir diğeri de değişim korkusudur. Belirli bir düzende devam eden bir iş ve organizasyon için değişimler tehdit olarak algılanabilir. Bu da değişimi destekleyen veya değişimin bir parçası olan kişilere yönelik olumsuz davranışlara yol açabilir.
- Örgüt kültürü: Fazla rekabetçi, gruplaşmaya yatkın ve katı hiyerarşik bir düzene sahip bir çalışma kültürü mobbing davranışlarını normalleştirebilir.
- Kişisel güvensizlikler: Mobbing uygulayan kişinin öz değerini ve öz güvenini başkalarının güveni ve değeri üzerinden değerlendirme eğilimi, mobbing davranışlarını ortaya çıkarabilir.
Mobbingin Etkileri Nelerdir?
Nedenlerden de anlaşıldığı gibi bir çalışma ortamında mobbing oluşması; yapılan işin ve çalışma ortamının dinamiği ile çalışanın kişisel özellikleriyle doğrudan bağlantılı. Ancak unutmayın ki mobbing, bir iş yerinin ve çalışanların huzuru için önlem alınması gereken büyük bir problem.
Mobbinge yani uzun süreli baskıya maruz kalan bir kişi de tükenmişlik sendromu ortaya çıkabilir. Bu da sürekli yorgunluk, içine kapanma, motivasyon düşüklüğü gibi hem duygusal hem de fiziksel açısından kişide olumsuz sonuçlar doğurabilir. Ayrıca bununla birlikte mobbing, çalışma düzeninde kopukluk yaratabileceği için genel olarak iş yerinde performansın düşmesine sebep olabilir.
Kısacası mobbing sadece çalışanları değil, işi de olumsuz etkiler. Bu nedenle özellikle işverenlerin çalışma ortamındaki psikolojik tacize karşı farkındalık kazanmaları ve kurum içerisinde böyle olumsuz durumların oluşmaması için önlem almaları oldukça önemli.
Bir Çalışan Olarak Mobbing ile Nasıl Başa Çıkılır?
Eğer iş yerinizde mobbinge maruz kaldığınızı düşünüyorsanız öncelikle “İş hayatı böyledir.” diyerek normalleştirmemeye özen gösterin. Çünkü bu durum hem iş hayatınızı hem de fiziksel ve psikolojik durumunuzu olumsuz yönde etkileyebilecek bir süreç. Bu sürecin etkilerini hafifletmenin yolu da yaşadığınız durumu paylaşmak ve bu konu hakkında önlem alınması için iş yerini bilgilendirmekten geçiyor.
Yaşanılan baskı halinde bunu anlamlandırmak ve paylaşmak tabii ki zor olabilir. Ancak mobbingi fark ettiğiniz anda harekete ve iletişime geçmeniz oldukça önemli. Mobbinge maruz kaldığınızı kanıtlayacak nitelikte yazışma, mesaj, e-posta gibi bilgi ve belgeler ile üst yönetimi ve insan kaynaklarını bilgilendirebilirsiniz. Ayrıca bu durum, iş yeri sınırları içerisinde çözülemediği takdirde hukuki destek ve bu süreci daha sağlıklı bir şekilde ilerletmek için psikolojik destek almanızda da fayda var.
En önemlisi ise iş yerinde yaşadığınız bu olumsuz durumun günlük hayatınızı da etkilemesine izin vermemeniz gerektiği. İş ve yaşam dengesini kurmak için nelere dikkat etmeniz gerektiğini “İş ve Özel Yaşam Dengesini Geliştirmek İçin İpuçları” yazımızdan öğrenebilirsiniz.
MAPFRE Sigorta