Sadece 5 dakika sosyal medya hesaplarınıza göz atmak için telefonu elinize alıp saatlerinizi kaybettiğiniz oldu mu? Merak etmeyin, yalnız değilsiniz. Çünkü birçoğumuz sosyal medyada düşündüğümüzden fazla zaman harcayabiliyoruz. Harcanan bu zaman aşırıya kaçtığında ise bağımlılık ortaya çıkabiliyor.
Uzmanlara göre internet bağımlılığının bir parçası olan sosyal medya bağımlılığı aslında fiziksel bağımlılıktan çok davranışsal bağımlılık olarak görülüyor. Yani kişinin belirli davranışları yaparak rahatlamasının bağımlılık yaratması durumu olarak kabul ediliyor. Gelin, sosyal medya bağımlılığı kavramını daha yakından tanıyalım.
Sosyal Medya Bağımlılığı Nedir?
Her gün Facebook, Instagram, Twitter gibi sosyal medya hesaplarında günün çok büyük bir kısmını geçirmeye ve bunu yapmaya bağımlı hale gelmeye sosyal medya bağımlılığı denir. Sosyal medya bağımlılığı konusunda çeşitli araştırmalar da yapılıyor. ABD’de yapılan bir araştırmaya göre ülkedeki insanların ortalama %10’u sosyal medya bağımlısı konumunda.
Sosyal Medya Bağımlılığı Neden Olur?
Sosyal medyaya bağımlı olmanın en büyük nedenlerinden biri ödüllendirilme arzusudur. Çünkü hesaplarımızda video izleyerek, beğenilerimize beğeni katarak, günlük sorunlarımızı düşünmeden burada zaman geçirerek aslında kendimizi ödüllendiriyoruz. Bu etkinlikten aldığımız haz da bu hareketi tekrar tekrar yapma arzusunu beraberinde getiriyor. Peki, her sosyal medya kullanıcısı birer sosyal medya bağımlısı mıdır?
Sosyal Medya Bağımlılığı Nasıl Anlaşılır?
Sosyal medya bağımlılığınızın olup olmadığını anlamanın en temel yolu, sosyal medyayı aşırı kullanıp kullanmadığınızı kontrol etmektir. Yani günün yarısında sosyal medyada vakit geçirmeniz bu duruma örnek olarak verilebilir. Sosyal medya bağımlılığının belirtilerini anlamak için kendinize şu 6 soruyu sorabilirsiniz:
- Gün içerisinde defalarca sosyal medyada vakit geçirmeyi düşünüyor ya da planlıyor musunuz?
- Sosyal medya kullanımını acil yapmanız gereken bir aktivite olarak görüyor musunuz?
- Gündelik hayatta karşılaştığınız problemlerden veya kişisel sorunlardan kaçmak için sosyal medyayı kullanıyor musunuz?
- Birden çok kez sosyal medya kullanımınızı azaltma girişiminde bulunmanıza rağmen planladığınız gibi gitmedi mi?
- Sosyal medyaya hesaplarınıza giremediğinizde kendinizi huzursuz veya sinirli hissediyor musunuz?
- Aşırı sosyal medya kullanımını yüzünden okulunuz veya iş hayatınızda sorunlar yaşadınız mı?
Bu soruların bir kısmına “evet” yanıtını verseniz bile sosyal medya bağımlılığınızın olması yüksek ihtimal. Bu noktada “Sosyal medya bağımlısı olmak kötü bir şey mi?” diye sorabilirsiniz. Size yardımcı olmak için bu soruyu cevaplayalım.
Sosyal Medya Bağımlılığının Zararları Nelerdir?
Sosyal medya profillerinizde 15 dakika zaman harcayıp çıkıyor olabilirsiniz. Üstelik bu süreçte işinize yarar bilgiler öğrenmeniz de mümkün. Ancak fazla kullanmanın bazı zararları bulunur. Uzun süre sosyal medya uygulamalarını kullanmanın zararları şunlardır:
- İnsanların hayatının sizinkinden daha iyi olduğuna dair yanlış algıların yol açabileceği düşük özgüven yaratmada etkilidir.
- Yalnızlık hissini artırır.
- Anksiyete ve depresyon gibi mental rahatsızlıkların tetiklenmesinde etkilidir.
- Uyku düzeninin bozulmasında önemli rol oynar. Özellikle gece uyumadan önce sosyal medyada uzun süre zaman geçirmek, iş hayatındaki performansın azalmasına katkı sağlar.
- Empati kurma yeteneğinde azalmaya neden olabilir.
- Duygusal yorgunluğa yol açar.
- Sürekli bir şeyler kaçırma hissi (fear of missing out) yaratır. Bu da zihinsel yorgunluk ve strese neden olur.
Siz de gününüzün çoğunu sosyal medya kullanımına harcıyorsanız ve bu durum artık canınızı sıkmaya başladıysa size bazı önerilerimiz var.
Sosyal Medya Bağımlılığından Kurtulmanın Yolları
Sosyal medyada geçirdiğiniz zamanı azaltmak, sosyal medya bağımlılığından kurtulmak için en temel çözümdür. Ancak bunu planlamakta zorluk çekiyor olabilirsiniz. Sosyal medya bağımlılığını aşmak için uygulayabileceğiniz bazı ipuçları şu şekilde:
- Hesaplarınızda geçireceğiniz zaman için sınır koyun: Artık birçok sosyal medya mobil uygulamasında screen time (ekran süresi sınırı) özelliği var. Kendiniz için bir ekran süresi belirleyin. Böylece bu zaman dolduğunda uygulama size uyarı verir. Burada disiplin sağlamanız oldukça önemli. Aksi hâlde belirlediğiniz diğer kurallara karşı da esnek davranma eğilimi gösterebilirsiniz. Bu da bağımlılığınızdan kurtulma konusunda özgüveninizi olumsuz etkiler.
- Uygulamaların bildirimlerini kapatın: İş yaparken, ders çalışırken sosyal medya hesaplarınızdan gelen bildirimler dikkatinizi dağıtabilir. Hiç aklınızda yokken kendinizi uygulamada zaman geçirirken bulabilirsiniz. Sadece müsait olduğunuzda ve sınırlı zaman dilimi içinde hesaplarınıza giriş yapmanız daha iyi olur.
- Evdeyken telefonunuzu her zaman yanınızda taşımayın: Salondan mutfağa, muftaktan odanıza her geçişinizde telefonunuzu yanınıza almayın. Böylece yemek yapmak ve ailenizle sohbet etmek gibi aktiviteler sürecinde birçok kez sosyal medya hesaplarınıza girmeden kaliteli zaman geçirmiş ve ara vermiş olursunuz.
- Hobi edinin: Herhangi bir bağımlılığı bırakmanın en iyi yollarından biri hobi edinmektir. Bu noktada sosyal medya kullanımını azaltırken ondan arta kalan zamanı iyi değerlendirmek önemli. Bir hobiniz henüz olmayabilir. Ancak dilerseniz “Hobi Edinmenin Faydaları ve Edinebileceğiniz 4 Hobi Önerisi” başlıklı yazımızı okuyabilir ve hobi edinmek için ihtiyacınız olan bilgilere ulaşabilir, kısa zamanda siz de bir hobi edinebilirsiniz.
Sosyal medya bağımlılığından kurtulmak için sosyal medya hesaplarınızı kapatmanız veya uygulamalarınızı telefonunuzdan, tabletinizden kaldırmanız pek iyi bir çözüm olmayabilir. Bunun yerine bahsettiğimiz bu önerileri uygulamanız size çok yardımcı olacaktır.
Sadece yetişkinler değil, çocuklar da sosyal medya kullanımı konusunda sıkıntı yaşayabiliyor. Üstelik harcadıkları zaman dışında sosyal medyanın çocuklara verebileceği zararlar ve dijital güvenlik gibi konular da bu noktada dikkat edilmesi gerekenler arasında. Dilerseniz “Ebeveynlerin Dikkatine! Çocuklar İçin Sosyal Medya Kullanım Rehberi” başlıklı yazımızı okuyarak konu hakkında ayrıntılı bilgiye sahip olabilir ve çocuklar için sosyal medya kullanımı konusunda gereken önlemleri alabilirsiniz.