Daha önce hiç eksper raporuna ihtiyacınız oldu mu? Belki 2. el araba alırken veya satarken, bir trafik kazası sonucu veya krediyle ev alırken… Gayrimenkul, otomotiv veya sigortacılık sektöründe sıklıkla rastladığımız eksper kavramının ve ekspertiz raporunun özelliklerini ele aldık.
Eksper Nedir?
Temel olarak eksper, alanında uzmanlaşan kişileri ifade eder. Bu uzman kişiler otomobil, konut gibi çeşitli sektörlerde malların değerini belirler, hasar tespiti yapar ve ekspertiz raporlarını tutar. Herhangi bir olay, kaza, aksilik veya zamanla yıpranma sonucu ortaya çıkan hasarların raporlanması da alım-satım sırasında malın değerinin en doğru şekilde belirlenmesini sağlar. Sigorta sektöründeki eksperler bağımsız çalışırlar, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından faaliyetleri denetlenir.
Ekspertiz Raporu Nedir?
Ekspertiz raporu, kişilerin veya kurumların talepleri doğrultusunda ev veya araba gibi malların eksperler tarafından incelenmesi ve analiz edilmesi sonucu hasar kayıtlarının yer aldığı, değerlendirmenin yapıldığı rapordur.
Ekspertiz Raporu Çeşitleri Nelerdir?
Ekspertiz raporları, eksperler tarafından birbirinden farklı sektörlerde tutulur. Bunları şu şekilde detaylandıralım:
- Oto Ekspertiz Raporu
Oto ekspertiz raporu, araç alım satımında aracın değerini belirlemek için oto eksperleri tarafından hazırlanan rapordur. Burada eksperler aracın hasar kaydına ulaşırlar. Profesyonel ekipmanlarıyla aracı muayene eder; motor parçalarının performansından arabanın yaşına, kilometre değerine ve aracın boyasının durumuna kadar her türlü ayrıntıyı inceleyip nihai bir karara vararak aracın değerini belirlerler. Böylece aracı alacak ve satacak kişilerin mağdur olması engellenir.
- Konut Ekspertiz Raporu
Gayrimenkul ekspertiz raporu da denilen konut ekspertiz raporu, konut eksperleri tarafından hasar durumu ve yapı özellikleri incelendikten sonra evin değerinin belirlendiği raporlardır. Bu eksperler, gayrimenkul değerleme uzmanları ya da konut değerleme uzmanları olarak çalışır.
- Konut Ekspertiz Raporu
Sigorta sektöründe ekspertiz raporu; konut, otomobil gibi mallarını garanti altına almak için sigorta yaptıran kişilerin sigorta poliçelerinde belirtilen risk durumlarının gerçekleşmesiyle mallarında ortaya çıkan hasarın analiz edilmesi için oluşturulan raporlardır. Bu raporlar, uzman ekipler tarafından yani sigorta eksperleri tarafından oluşturulur. Tarafsız ve bağımsız olan sigorta eksperleri bu hasarların nedenlerini, niteliklerini, miktarını araştırır.
Örneğin trafik kazası, doğal afet gibi nedenlerle sigortadaki riskin gerçekleşmesi sonucu sigortalının aracında hasar meydana gelirse tespit yapmak için ekspertiz raporuna ihtiyaç duyulur. Bununla birlikte araçta değer kaybı da meydana gelmiş olabilir. Dilerseniz araç değer kaybı ayrıntılı bilgi almak için “Araç Değer Kaybı Hakkında Bilmeniz Gerekenler” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.
Bazı durumlarda ise talihsiz bir kaza sonucu sigortalı araç kullanılamayacak duruma gelebilir. Böyle zamanlarda sigortalıya, poliçede belirtilen teminatlar ve limitler dâhilinde aracın piyasa rayiç değeri ödenir. Hasar görmüş olan bir aracın hasarlı halinin bedeline sovtaj bedeli denir. Dilerseniz “Sovtaj Nedir, Sovtaj Bedeli Nasıl Hesaplanır?” başlıklı yazımızda konu hakkında ayrıntılı bilgi edinebilirsiniz.
Diğer ekspertiz firmalarından farklı olarak sigorta eksperleri, kişilerin şahsi istekleri doğrultusunda değil, sigorta şirketlerinin yönlendirmeleri doğrultusunda malları analiz eder. Yani bireylerin kişisel olarak anlaştıkları eksperler değildir.
Ekspertiz Raporu Kaç Günde Çıkar?
Ev veya araba alım-satımlarında ekspertiz raporu genellikle 7 iş günü içinde çıkar. Sigorta şirketleri tarafından yönlendirilen sigorta eksperleri ise riskin gerçekleşmesinin hemen ardından hasar tespiti yapar ve raporu hazırlar.
Sigorta şirketleri, ekspertiz raporlarını Trafik Sigortaları Bilgi Merkezi Kurumuna (SBM) gönderir. Böylece aracın hasar bilgisi SBM’ye aktarılır. Hasar maliyeti ve araç değeri belirlenir.
SBM’de hasar kaydının oluşması da aracın değerinin belirlenmesinde önemli bir etkendir. 2. el araç satın almak istendiğinde hasar kaydı sorgulama yapılarak aracın kaza geçmişi, hasar geçmişi hakkında bilgi edinilir. “Araçla İlgili Önemli Detaylar Burada: Tramer Sorgulama ile Neler Öğrenilir?” başlıklı yazımızdan SBM üzerinden TRAMER sorgulaması hakkında detaylı bilgi edinebilirsiniz.
Ekspertiz Raporu Sorgulama Nasıl Yapılır?
Eksperler tarafından farklı kriterler üzerinden yapılan incelemeler sonucunda ortaya çıkan rapora ulaşmak için birden fazla yol bulunur. Ancak raporun türüne göre sorgulama yolları değişiklik gösterir.
Konut Ekspertiz Raporu Sorgulama Nasıl Yapılır?
Konut ekspertiz raporu hazır olduğunda, kredi alacağınız bankaya iletilir. Ancak birçok banka, gizlilik nedeniyle raporunu sizinle paylaşmaz. Dilerseniz müşteri nüshasını bankadan isteyebilirsiniz. Burada bazı bilgiler gizlilik sebebiyle kapalı olur.
Oto Ekspertiz Raporu Sorgulama Nasıl Yapılır?
İkinci el araç almak için ekspertiz raporuna ihtiyacınız olduğunda bir oto ekspertiz firmasıyla anlaşabilirsiniz. Ardından oto eksperi, rapor sonuçları çıktığında sizinle paylaşabilir. Ayrıca alacağınız araçtaki hasarları tespit etmek için hasar sorgulama da yapabilirsiniz. Hasar kaydı sorgulama yolları şunlardır:
- SMS ile hasar kaydı sorgulama: Herhangi bir GSM hattı üzerinden 5664’e kısa mesaj yollayarak sorgulama yapabilirsiniz. Araç detay bilgisini öğrenmek için DETAY yazıp boşluk bırakarak plakanızı yazmanız ve 5664’e yollamanız yeterli (örneğin DETAY 34ABC123). Sorgulama başına SMS bedeli ise 19.90 TL’dir (2022). Hasar kaydı sorgulama hakkında ayrıntılı bilgiyi Sigorta ve Bilgi Gözetim Merkezi üzerinden alabilirsiniz.
- E-Devlet üzerinden hasar kaydı sorgulama: Bunun için e-Devlet’te Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi bölümündeki Trafik Poliçe ve Hasar Bilgileri Sorgulama alanını ziyaret edebilirsiniz.
Sigorta Ekspertiz Raporu Sorgulama Nasıl Yapılır?
Sigorta sektöründe konut ekspertiz raporu sorgulamak şahsi olarak mümkün değildir. Çünkü raporlar sigorta şirketinin anlaştığı eksperler tarafından hazırlanır ve sigorta şirketine yollanır. Oto ekspertiz raporuna sigorta bilgi merkezi üzerinden ulaşılabilir.
Ekspertiz Raporunda Neler Olur?
Konut ve otomobil için farklı analizler söz konusu olsa da ekspertiz raporu temelde malın ne kadar değer kaybettiğini, o anki değerinin ne kadar olduğunu gösteren belgedir. Rapor hazırlanırken hangi noktalara dikkat edildiğini üç ayrı başlıkta açıklayalım.
Konut Ekspertiz Raporu Nasıl Hazırlanır?
Konut ekspertiz raporunda evin değerini belirlemek için dikkat edilen noktalardan bazıları şu şekildedir:
- Arsa değeri
- Evin yapım maliyeti
- Çevredeki evlerin satılık fiyatları ve kira getirileri
- Evin yapımında kullanılan malzemeler
- Ev temelinin sağlamlığı
- Evdeki hasarların miktarı ve türü
Oto Ekspertiz Raporu Nasıl Hazırlanır?
Oto ekspertiz raporunda aracın değerinin tespiti için analiz yapılırken eksperlerin incelediği noktalar temel olarak şunlardır:
- Boya kontrolü: Aracın herhangi bir yerindeki boyasında dökülme, çizik, başka boya kullanımının varlığı incelenir.
- Gösterge paneli ve ABS gibi sistemlerin kontrolü: Elektrik aksamında, ekranın herhangi bir yerinde çizik veya sorun olup olmadığına, destek sistemlerinin doğru çalışıp çalışmadığına bakılır.
- Yanal kayma testi: Sürüş güvenliğini riske atabilecek yanal kayma sorununun var olup olmadığına dikkat edilir.
- Dinamometre testi: “Aracın motoru ne kadar güç üretiyor?”, “Üretilen bu güç tekerleklere iletiliyor mu veya ne kadar iletiliyor?” gibi sorular cevaplandırılır.
- Süspansiyon testi: Aracın süspansiyon sisteminin hasar durumu incelenir.
- Fren testi: Hem can hem de mal kaybını önlemek için araçtaki el freni ve ayak freni gibi fren sistemleri kontrol edilir.
- Akü testi: Akünün şarj durumuna, akım değerine, ömrüne bakılır.
Tüm bu kontroller, eksperler tarafından özel kontrol cihazları kullanılarak yapılır. Ekspertiz raporları sayesinde 2. el araç satın alacak kişiler aracın gerçek değerini bildikleri için satıcıya, aracın değerinden fazla ödeme yapmazlar. Ayrıca araçta herhangi bir arıza durumunun söz konusu olup olmadığını bilirler. Aksi halde bilmeden hasarlı araç satın almak söz konusu olabilir. Dilerseniz “Hasarlı Araç Satışı Hakkında Bilinmesi Gerekenler” başlıklı yazımızdan konu hakkında detaylı bilgiye sahip olabilirsiniz.
Sigorta Ekspertiz Raporu Nasıl Hazırlanır?
Sigorta için hazırlanan raporda durum biraz daha farklı olur. Burada dikkat edilen ve rapora dâhil edilen konular şunlardır:
- Kaza nasıl oluştu?
- Hangi taraf ne kadar kusurlu?
- Araçta ne kadar hasar var?
- Sigorta şirketi bu hasarın ne kadarını poliçede belirtilen teminatlar dâhilinde sigortalıya temin edecek?
Tüm bu sorular yanıtlanırken araçta ortaya çıkan zarar fotoğraflanarak kontrol edilir. Aracın motor, süspansiyon, yakıt, fren, soğutma sistemi gibi birçok sistemi ve parçası kontrol edilir. Bunun sonucunda sigorta şirketinin ödeyeceği miktar belirlenir.
Ev Alırken Ekspertiz Yaptırmak Gerekli midir?
Konut kredisi almak isteyenlerin konut ekspertiz raporu almaları zorunludur. Çünkü ev alırken kredi için başvurduğunuz banka, almayı düşündüğünüz evin değerini belirlemek için ekspertiz raporunun hazırlanmasını ister. Bunun üzerine evin imar durumu, bina yaşı, evin bulunduğu muhit gibi birçok kritere bakılarak rapor hazırlanılır. Rapor sonuçları banka tarafından kredi verilmeye uygun bulunursa kişi kredi almak için evin değeri konusu ile ilgili bir sorun yaşanmaz.
Ancak burada önemli noktalardan biri evin değerini belirleyen eksperlerin, yani gayrimenkul uzmanlarının bankadan bağımsız olarak çalışmasıdır. Yani evin değeri, banka çalışanları tarafından belirlenmez.
Oto Ekspertiz Yaptırmak Zorunlu mu?
Oto ekspertiz yaptırmak eskiden hiçbir araç için zorunlu değildi. Ancak 2020 yılında Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmeliğe göre 8 yaşını geçmemiş ve 160 bin kilometrenin altındaki araçlar için ekspertiz raporu zorunlu hale getirildi. İkinci el otomobil veya arazi taşıtı satışı yapan işletmelerin, satışın yapıldığı tarihten önceki 3 gün içinde ekspertiz raporunun alınması gerekir. 8 yaşın ya da 160 bin kilometrenin üzerindeki araçlar için ekspertiz raporu zorunluluğu ise bulunmaz.
Ekspertiz Ücretini Kim Öder?
Ekspertiz ücretlerini ödeyen taraf, raporun türüne göre değişiklik gösterir. Oto ekspertiz ve gayrimenkul ekspertiz raporlarının ödemelerini, raporu talep eden kişiler yapar. Ancak sigorta ekspertiz raporu, sigortalı kişinin malının hasar tespitini yapmak üzere sigorta şirketi tarafından karşılanır.
2022 Ekspertiz Raporu Ücretleri Ne Kadar?
Ekspertiz taban ücretleri her yıl Hazine Müsteşarlığı tarafından belirlenir. Belirlenen ücretler, TÜİK tarafından açıklanan üretici fiyat endeksinde yaşanan artış yüzdesine göre kararlaştırılır. Dilerseniz Türkiye Sigorta Eksperleri Derneği sitesi üzerinden araç türüne göre açıklanan 2022 yılı araç eksper ücretlerine ilgili adresten ulaşabilirsiniz. Bu ücretler ek hizmetlere göre firmadan firmaya değişiklik gösterebilir.
Konut eksper ücretleri yani gayrimenkul değerleme asgari ücret tarifesi; brüt metrekaresi 250’yi aşmayan konut, ofis veya bürolar için 1.092 TL’dir (2022). Brüt metrekaresi 251-500 arasında olan konut, ofis veya bürolar için 1.338 TL, 501’den fazla olanlar için ise 1.585 TL ile 3.678 TL arasında değişir.
Sağlıklı, mutlu günler dileriz.