Son yıllarda adını sıklıkla duyduğumuz bir şey gluten. Peki, gluten hakkında yeterli bilgiye sahip misiniz? “Gluten nedir, gluten hassasiyeti nedir, gluten zararlı mı?” gibi soruların cevaplarını aktaracağız. Haydi, gluten hakkında bilmeniz gereken 5 detayı anlatmaya başlayalım!
1. Aslında Tahıllarda Bulunan Bir Protein
Gluten; buğday, çavdar, arpa, yulaf gibi tahıllarda bulunan bitkisel bir protein. Gluten içeren gıdaları ise bu tahıllarla yapılan ekmek, makarna, kek, börek gibi besinler oluşturuyor. Bu arada market reyonlarında gluten içermeyen paketli gıdaların (gluten free) ambalajlarında, üzeri çizilmiş bir halde resmedilmiş tahıl işareti olduğunu belirtelim.
2. Gluten İsmi, “Glue” Kelimesinden Geliyor
İçerisinde gluten bulunan tahıllar su ile karıştırıldıklarında tutkala benzer, yapışkan ve hamuru birbirine bağlayan bir yapıya bürünüyor. Bu nedenle de bu proteine gluten adı veriliyor. İngilizce bir kelime olan “glue”, “tutkal, yapıştırıcı” gibi anlamlara geliyor.
3. Glutenin Etkileri Bünyeye Göre Değişiklik Gösteriyor
Alerji, vücudun zararsız olan bir maddeyi zararlı olarak algılaması ve bağışıklık sistemi tarafından bu doğrultuda aşırı reaksiyon verilmesi olarak biliniyor. Nasıl ki alerjik reaksiyonlar insandan insana farklılık gösteriyorsa glutenin vücuttaki yansımaları da değişiklik gösterebiliyor. Bu nedenle “Gluten zararlı mı?” ya da “Glutenin zararları nelerdir?” sorusuna cevap vermektense “Glutene karşı hassasiyeti olanların gluten içeren gıdalar tüketmesinin zararları nelerdir?” sorusuna cevap vermek daha sağlıklı olabilir. Fakat bunun yanı sıra bazı uzmanların, glutenin herkes için zararlı olabilecek bir madde olduğunu belirttiklerini de not düşelim. Bunun nedeni ise bu proteinin yapışkan bir hal aldığı için bağırsaklara yapışması ve sindirimi zorlaştırıcı bir etki yaratması.
4. Çölyak Hastalığı ve Gluten Hassasiyeti Aynı Şey Değil
Gluten içeren bir gıda yedikten sonra vücutta meydana gelen olumsuz yansımalar, çölyak hastalığı ya da gluten hassasiyeti olarak algılanabilir. Fakat çölyak hastalığı ve gluten hassasiyeti birbirinden farklı iki sağlık sorunudur. Şimdi, bu iki sağlık sorununu daha yakından tanıyalım.
Çölyak Hastalığı Nedir?
Çölyak hastalığı, ince bağırsağın gluten proteinine karşı olan alerjisidir. Besinlerin bağırsaklardaki sindirimini ve emilimini olumsuz etkiler. Genellikle genetik olan bu hastalık geçici değildir. Ömür boyu süren gluten alerjisi belirtileri, gluten hassasiyetinin belirtileri ile benzerlik gösterir; ama çölyak hastalığının bedende daha ciddi yansımaları vardır. Ayrıca çölyak hastalığının bazı belirtileri başka hastalıklara da ait olabilir. Bu nedenle çölyak hastalığının tanısının bir uzman tarafından konulması gerekir. Hayat boyunca glutensiz beslenmenin zorunlu olduğu bu hastalıkta şu belirtiler görülebilir:
- Karın bölgesinde şişkinlik,
- Kansızlık,
- Kaslarda güçsüzlük,
- Zayıflık,
- İshal ve kötü kokulu dışkı,
- Kusma,
- İştahsızlık ve aşırı gaz,
- Büyüme geriliği,
- Halsizlik,
- Karaciğer hastalıkları,
- Ciltte kaşıntı ve döküntü,
- Ağız içinde aft oluşumu,
- Sinirlilik,
- Eklem ve kas ağrıları,
- Kolda ve bacaklarda uyuşma.
Eğer glutenli gıdalar tükettikten sonra şişkinlik, ishal, karın ağrısı gibi sorunlarla karşılaşıyorsanız bu, gluten hassasiyetiniz olduğu anlamına gelebilir. Çölyak hastalığından daha hafif etkilere sahip olan bu hastalık “çölyak olmayan gluten hassasiyeti” olarak belirtilir.
5. Glutenin Etkilerini Yok Etmek İçin Çare, Glutensiz Besinler
Eğer çölyak hastalığına ya da gluten hassasiyetine sahipseniz bu, sindirim konusunda bazı sorunlar yaşıyorsunuz demektir. Hem sindirim sorununu hem de hastalığın diğer yansımalarını yok edebilmek için ise beslenme listenizden glutenli gıdaları çıkarmalısınız. Peki, glutensiz besinler nelerdir? Başlıcalarını sıralayalım:
- Kırmızı ve beyaz et ürünleri,
- Meyveler,
- Sebzeler,
- Yumurta,
- Süt ve süt ürünleri,
- Patates,
- Bakliyatlar.
Eğer glutene karşı bir hassasiyetiniz olduğunu düşünüyorsanız en yakın zamanda bir uzman görüşü almanızı ve beslenme listenizi bu doğrultuda oluşturmanızı öneririz.
Sağlıklı günler dileriz!