Günümüzde kapalı ambalajlı gıdalar uzun süreler boyunca kıvamlarını, renklerini, tatlarını koruyor ve bozulmadan raflarda durabiliyor. Peki, bu besinler bu kadar uzun süre nasıl fabrikadan çıktıkları andaki kalitede kalabiliyor? İşte, bu soruyu cevaplamak için öncelikle gıda katkı maddelerinin ne olduğu bilmek önemli.
Gıda Katkı Maddesi Nedir?
Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği’ne göre gıda maddeleri; tek başına gıda olarak tüketilmeyen, besleyici bir değeri olan veya olmayan maddelerdir. Aynı zamanda gıdaların kıvamı, tadı, görünüşü, kokusu gibi özelliklerini korur. Gıda katkı maddeleri çeşitli gruplara ayrılır. Bazı gıda katkı maddelerinin sınıflandırılmasını şu şekilde yapabiliriz:
- Koruyucular
- Tatlandırıcılar
- Renklendiriciler
- Nemlendiriciler
- Asitlik düzenleyiciler
- Aroma arttırıcılar
- Kıvam arttırıcılar
- Sertleştiriciler
- Emülgatörler
- Hacim arttırıcılar
- Köpüklenmeyi önleyiciler
- Topaklanmayı önleyiciler
- Jelleştiriciler
- Kalınlaştırıcılar
İnsan Sağlığı İçin Zararlı Olabilecek Gıda Katkı Maddeleri Hangileri?
Gıda katkı maddelerinin hepsi zararlı olmasa da araştırmalara göre bazı çeşitleri, insan sağlığını olumsuz etkileyebiliyor ve bazı hastalıkları tetikleyebiliyor. Zararlı olabilecek gıda katkı maddelerini ve bazı gıda katkı maddesi gruplarını şu şekilde sıralayabiliriz:
- Sodyum Nitrit
Sodyum nitrit, işlenmiş etlerde sıklıkla bulunan ve besinlerde bakteri üremesini engelleyen yani onların raf ömrünü uzatan bir gıda maddesidir. Ayrıca etlere tuzlu bir tat ve pembe-kırmızımsı bir renk verir. Sodyum nitritin gıda kodu ise E250’dir.
Sodyum nitrit; et ve et ürünleri, balıklar ve bazı peynir türlerinde kullanılır. Tavuk, sucuk, salam, sosis, sığır eti gibi hazır gıdalar bunlardan bazılarıdır.
- Çin Tuzu
Monosodyum glutamat (MSG) olarak da bilinen Çin tuzu, E621 kodlu bir gıda katkı maddesidir. Çin tuzu, doyma hissini bastırmada etkilidir. Ayrıca eklendiği gıdaya lezzet verir. Çeşitli hazır köfte harçları, et suyu tabletleri, cips çeşitleri, katı yağlar ve tost ekmeklerinde Çin tuzu bulunur.
- Yüksek Fruktoz Mısır Şurubu
Yüksek fruktoz mısır şurubu, mısır nişastasından üretilen sıvı bir tatlandırıcıdır. Yiyecekleri tatlandırmada kullanılır ve tüketildiğinde insanda tokluk hissi uyandırmaz. Çikolata, gofret, hazır puding, hazır kek, ketçap, bisküvi, kola gibi ürünlerde kullanılır.
- Trans Yağ
Doğal yollarla elde edilmeden, bitkisel sıvı yağların bazı işlemlerden geçirilmesiyle elde edilen zararlı gıda katkı maddelerinden biridir. Trans yağ; margarinlerde, hazır hayvansal gıdalarda, sürülebilir kahvaltılık yağlarda, paketlenmiş bisküvi, kek, çikolata, gofret, cips, salata sosları, kurabiye, kraker ile hazır köftede bulunur.
- Karajenan
Karajenan, birçok gıda ürününde koyulaştırıcı ve koruyucu olarak kullanılan, insan sağlığı için zararlı olabilecek katkı maddelerinden biridir. Paketlenmiş çikolatalı süt, vegan peyniri, dondurma, badem sütü, pirinç sütü gibi ürünlerde bulunur.
- Çeşitli Yapay Gıda Boyaları
Gıda boyaları, şekerlerden baharatlara kadar birçok gıda ürününe renk vererek günümünlerini canlandırmak için kullanılan kimyasal maddeleridir. Özellikle insan sağlığı için zararlı olabilecek bazı gıda boyaları şunlardır:
- Sarı 5
- Sarı 6
- Kırmızı 40
- Kırmızı 3
- Mavi 1
Gıda boyalarının bulunduğu besinler ise şunlardır: Hazır meyve ezmeleri, toz kremalar, marmelatlar, meyveli yoğurtlar, reçeller, gazlı içecekler, ketçap, mayonez ve hardal.
- Yapay Tatlandırıcılar
Yapay tatlandırıcılar, kalori içeriğini azaltırken tatlılığı artırmak için birçok diyet yiyecek ve içecekte kullanılır. Yaygın yapay tatlandırıcılardan bazıları şunlardır:
- Aspartam (E951)
- Sukraloz (E955)
- Sakkarin (E954)
Yapay tatlandırıcılar genel olarak güvenilir kabul edilen, ancak fazla alımında zararlı olabilen katkı maddelerindendir.
Gıda Katkı Maddelerinin İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri Nelerdir?
Yukarıda sıraladığımız gıda katkı maddeleri, ilgili ürün gruplarının tamamında bulunmayabilir, ancak birçok üründe kullanılırlar. Bazı gıda maddeleri yoğun tüketildiğinde insan sağlığı için çok zararlı olurken bazıları, tüketim miktarından bağımsız bir şekilde insan sağlığında sorunlar ortaya çıkarmada etkili olabilir. Benzer çalışmalara göre gıda katkı maddelerinin tüketimiyle ortaya çıkabilecek sağlık sorunlarını şöyledir:
- Kandaki şeker miktarını artırmada etkilidirler.
- Mide, meme gibi bazı kanser türlerinin oluşumunda etkili olurlar.
- Diyabet, kalp hastalıkları gibi sorunların oluşmasında tetikleyici görev üstlenirler.
- Sindirim sisteminde sorun çıkarmaya yol açarlar
- Beldeki yağ oranını yükseltmede aktif rol alırlar.
- Tip 2 diyabet yani halk arasında bilinen adıyla şeker hastalığını ağırlaştırmada etki ederler.
Gıda katkı maddelerinin insan sağlığında ortaya çıkarabilecek zararları bu şekilde olsa da bu konuda hâlâ sayısız çalışma yapılıyor. Umuyoruz ki ilerleyen süreçlerde artık hangi katkı maddesinin insan sağlığında nasıl bir etki yapabileceğini daha net biliyor olacağız.
Gıda katkı maddelerinin verebileceği zararı aza indirmek için tavsiyemiz ise iyi bir etiket okuma alışkanlığı edinmek. Yani bir gıda ürünü alacağınız zaman onun ne içerdiğini, ürünün ambalajının üzerinde bulunan içindekiler kısmından kontrol etmeniz. Bu sayede ürünü almadan önce içinde ne gibi zararlı katkı maddelerinin olduğunu öğrenirsiniz. Sağlıklı beslenme için bilinçli olmak son derece önemlidir.
Sağlıklı günler dileriz!