İçtiğimiz kahvenin bardağından marketten satın aldığımız ürün ambalajlarına, gündelik hayatta kullandığımız temizlik malzemelerinden kişisel bakım ürünlerine kadar plastikler hayatımızın her yerinde. Ancak yapılan araştırmaların sonuçlarına göre plastik kirliliği bu şekilde devam ederse 2050 yılında denizde, ağırlık olarak balıktan çok mikroplastiklerin yer alacağı düşünülüyor.
Peki, kontrolsüz şekilde kullandığımız ve işimize yaradığını düşündüğümüz bu plastikler sağlığa zarar veriyor mu? Bu soruyu yanıtlamak için öncesinde mikroplastiği yakından tanımakta fayda var.
Mikroplastik Nedir?
5 milimetreden daha küçük boyutta olan plastik parçacıklara mikroplastik denir. Mikroplastikler oluşumlarına göre ikiye ayrılır. Bunları şu şekilde açıklayalım:
- Birincil mikroplastikler: Kozmetik sektöründe, temizlik maddelerinde ve tekstilde direkt mikro yani çok küçük boyutlu olarak üretilen plastiklerdir.
- İkincil mikroplastikler: Nispeten büyük plastiklerin ufalanarak mikro boyutlara ulaşmasıyla oluşan parçacıklara denir. Yani plastiklerin bozulması sonucu oluşan küçük parçalardır. Plastik poşetler, pet şişeler bu plastiklere örnek olarak verilebilir.
Ayrıca mikroplastik grubunun içinde nanoplastikler de bulunur. Nanoplastikler, mikroplastiklerin içinde insanlara en fazla olumsuz etkileri olabilecek gruptur.
Nanoplastik Nedir?
Nanoplastikler, 1 nm – 1μm arası büyüklükteki yani nano boyuttaki plastiklerdir. Milimetre cinsinden açıklarsak bu değer “1 nm = 0,000001 mm” şeklindedir. Nanoplastikler ancak mikroskopla incelenerek görülebilir. Bu yönüyle insan vücudunda hücre zarını bile geçebilir.
Mikroplastik Nerelerde Var?
Mikroplastikler; meyvelerde, sebzelerde, balıklarda, soluduğumuz havada, hatta midemizde, kanımızda bulunur. Meyve ve sebzeler üzerinde yapılan bir araştırmaya göre elmalar gram başına ortalama 195.500 parçacıkla meyvelerde en yüksek mikroplastik oranına sahip. Brokoli ve havuçlarda ise 100.000’den fazla plastik parçacık bulunuyor.
Diğer yandan dünyadaki okyanus ve denizlerde yüksek miktarda mikroplastik kirliliği var. Mikroplastikler, okyanus ve denizlere karışarak besin zincirini olumsuz etkiliyor. Hatta yumuşakçalar başta olmak üzere birçok deniz canlısı bu mikroplastikleri besin sanarak yiyor. Öyle ki bu alanda yapılan çalışmalara göre Türkiye’de incelenen balıkların %44’ünün midesinde mikroplastik bulunuyor. Tükettiğimiz midyelerle kefal, barbun gibi balık türleri bunlardan bazıları.
Mikroplastiklerin İnsan Sağlığına Zararları Nelerdir?
Hayatımızda bu kadar geniş yer kaplayan mikroplastiklerin sağlığa zararları konusunda çok sayıda çalışma mevcut. Bunların bir kısmı mikroplastiklerin insan sağlığı üzerinde henüz etkileri olmadığını söylese de büyük bir kısmı mikroplastiklerin zararlarını kabul ediyor. Yapılan araştırmalara göre mikroplastikler;
- Bilişsel gelişim bozukluklarının ortaya çıkmasında etkili olabilir.
- Obezite ve kanser gibi önemli hastalıkların oluşmasına yol açabilir.
- Doğumlarda kusurların ve üreme sorunlarının oluşmasında etkisi olabilir.
Mikroplastiklerin insan vücudunda ortaya çıkaracağı zararlar henüz kesin olarak bilinemese de plastiklerin çevreye ve deniz yaşamına verdiği zararı zaten biliyoruz.
Mikroplastik Kirliliğini Azaltmak İçin Neler Yapabiliriz?
Mikroplastik kirliliğini ve canlılara verdiği zararı azaltmak için yapılacakların başında plastik kullanımını azaltmak yer alır. Mesela market alışverişlerinde tek kullanımlık plastik poşetler yerine yanınıza bez çantalar alabilir ve bunları kullanabilirsiniz. Küçük ambalajlı ürünler yerine gramajı büyük olan ürünleri tercih edebilirsiniz. Böylece daha az ürün paketinin dolaşıma girmesine katkı sağlayarak çevre kirliliği sorununun çözülmesi konusunda büyük bir adım atmış olursunuz.
Yapabileceğiniz bir diğer önemli uygulama ise plastik geri dönüşümünü sağlamak. Bunun için plastik atıklarınızı evinizde ayrı bir kutuda biriktirin ve bu atıkları yakınınızda bulunan plastik atık kutusuna atın. Hatta çevrenizi de bu konuda bilinçlendirin ve geri dönüşüme olan desteğinizi artırın. Ayrıca dilerseniz sitemizde bulunan “Plastik Kullanımını Azaltmak İçin 4 Öneri” başlıklı yazımızı okuyarak plastik ayak izinizi azaltma konusunda ayrıntılı bilgiye ulaşabilirsiniz.
Unutmayın, plastik ayak izimizi ne kadar hızlı azaltırsak o kadar az mikroplastik tüketiriz.